Inleidende verklaring persconferentie informateur Tjeenk Willink 7 april 2021

Inleidend statement van informateur Tjeenk Willink tijdens de persconferentie waarin hij een toelichting geeft op zijn werkzaamheden. Bekijk de hele persconferentie via YouTube. Of lees de letterlijke tekst van de persconferentie

Inleidende verklaring informateur Tjeenk Willink

Goedenavond, u heeft al een lange dag achter u met de verkiezingen van de voorzitter. U kent de opdracht en ik geef daar graag een korte toelichting op. Het bestaat uit twee delen. Eén deel is op welke wijze de vorming van het kabinet kan plaatsvinden. En volgens mij is dat deel van de opdracht niet los te zien van de breed gedragen wens ook vandaag weer in de debatten naar voren gebracht, naar een andere bestuursstijl met meer dualisme en macht en tegenmacht. En dat vereist een andersoortig regeerakkoord waarin niet alles dichtgetimmerd is. Het kan niet zo zijn dat je het regeerakkoord op oude wijze doet, om vervolgens te zeggen: ‘nu gaan we meer dualisme prediken’. Laat staan in praktijk brengen, want dat lukt dan niet meer. Want een dichtgetimmerd regeerakkoord blokkeert de politieke debat, zet de oppositie inhoudelijk buitenspel en hindert de tegenmacht. En de vraag is dus: hoe bereik je zo’n andersoortig regeerakkoord, want regeerakkoorden zijn tot nu toe niet voor niets altijd zo uitgebreid geweest, ondanks het feit dat iedereen zei ‘het moet eigenlijk kort en minder dik en minder regels’. En alle oorzaken die leiden tot een dik regeerakkoord zijn allemaal aanwezig: fragmentatie, meerdere partijen en ja, je moet een zekere stabiliteit hebben. Het is allemaal aanwezig en niettemin zeggen we, want de wens is een andere bestuursstijl en meer dualisme, er moet iets anders.

En de vraag is dus: hoe bereik je dat? Nu heb ik in het debat met de Tweede Kamer op 13 juni 2017, is al even geleden, op gewezen dat de nadruk in de onderhandelingen op regelen betekent weinig aandacht voor de vraag of partijen het wel eens zijn over dezelfde problemen hebben en dat ook in een debat over alternatieve ideeën om de gemeenschappelijke problemen op te lossen dan achterwege blijft. Het beslaat als het ware de vraag: zijn er problemen, zijn we het erover eens, en de vraag wat zijn de alternatieven, mogelijkheden, oplossing, staat men open, gaat direct aan het onderhandelen over regelingen. En de vraag was toen, 13 juni 2017, als we nu eens de volgorde zou omdraaien, probleem en een oorzaak eerst, vervolgens de mogelijke alternatieve oplossingen en pas daarna de noodzakelijke regelingen, want dat zou het regeerakkoord kunnen beperken. En op die gedachte kwam toen kwam toen geen respons, maar ze is naar mijn oordeel nu opnieuw aan de orde. Dat was toelichting op het eerste deel.

Het tweede deel van de opdracht is te onderzoeken of en zo ja er onder welke voorwaarden er voldoende vertrouwen tussen partijen bestaan of weer kan ontstaan door een breed gedragen weg uit te ontstaan en pas te vinden. Daarvoor is nodig te weten wat aan dat vertrouwen nu in de weg staat en welke mogelijkheden er na het horen van partijen zijn om die hindernissen weg te nemen. Daar is sprake van ja, pure informatie, wat het woord ook al zei. Het komt dus aan in eerste instantie op informeren. En dat betekent dat de keus is van de vraag: wie met wie of onderhandelingen over beleidsonderwerpen nu nog niet aan de orde zijn. Het gaat in de opdracht over de verkenning van het hoe en het proces en de voorwaarden waaronder dat proces met kans op succes kan worden gestart. Het is niet meer, maar ook niet minder. Nu kun je lang bezig zijn met het probleem hier in Den Haag, maar wat het uiteindelijk om gaat zijn de maatschappelijke problemen die opgelost moeten worden en op dit moment maken mensen zich zorgen, nu, over wanneer ze de eerste prik krijgen en jongeren voelen zich klemgezet. Dat is vandaag de dag. Ondernemers maken zich zorgen over het fundament om hun bedrijf en over de voortzetting en of de afbouw van de steun. Wat gebeurt ermee? Wat gebeurt daarmee in de komende maanden? En dan zijn er nog de grote problemen die op langere termijn spelen en waarvan de oplossing breed gedragen moet worden. Vertrouwen in de overheid van burgers is afhankelijk van de zekerheid die overheid burgers kan bieden. Zekerheid dat de overheid doet wat ze zegt en zegt wat ze doet. En de formatie moet in dienst van dat vertrouwen staan, omdat je anders dat andere vertrouwen gewoon ook niet nodig hebt tussen partijen. En dat is ook, volgens mij het belang van publieke verantwoording afleggen voor het formatieproces, niet na de hele formatie, maar na elke fase. En de openbaarmaking van de gesprekverslagen waarover de motie-Eerdmans-Wilders spreekt staat volgens mij ten dienste van die verantwoording.

In deze fase van informatie zal ik morgen en overmorgen beginnen met gesprekken met alle fractievoorzitters en dit keer van klein naar groot. Niet alleen omdat democratie inhoud rekening houdt met minderheden, maar ook omdat er voor de eerst gekozen Kamerleden de frisse blik hebben die nodig is om de andere bestuursstijl te ontwikkelen. Dit ter verklaring. Dus ik begin morgen met mevrouw Simons, ja. Dus die zal morgen om 09.00 uur hier zijn.